Het regiedebuut van Ryan Gosling - Lost River

★★★

Het regiedebuut van Ryan Gosling is een mooie, melancholische droom bestaande uit kleurrijke, surrealistische sets in een jaren '80 fantasywereld. De release op Cannes vorig jaar was echter een nachtmerrie - critici sabelden de film neer. Niet geheel terecht, vind ik.

Nou ga ik me niet boven critici plaatsen die verslag doen van Cannes hoor, maar sommige van die recensies zijn toch wel schromelijk overdreven. Even twee quotes, om je een idee te geven. De eerste is van Time Out New York: 'It goes off the rails early and often. You almost have to give it props for how resolutely batshit it is. Almost.' Of deze van The Telegraph: 'The result is cinema you don’t watch so much as absent-mindedly scroll through, wondering when an idea or an image worth clicking on will finally show up.' Het is niet verwonderlijk dat Gosling nogal wat interviews van veelal Amerikaanse bladen en kranten weigerde.

En gelijk heeft-ie, want Lost River is echt geen slechte film. Het vertelt het verhaal van moeder Billy (Christina Hendricks) die met twee zoons Bones (Iain De Caestecker) en Franky (Landyn Stewart) dreigt uit huis gezet te worden, want ze loopt drie maanden achter met de huur. Billy gaat op aanraden van Dave (Ben Mendelsohn) werken in een macabere nachtclub die in Blade niet zou misstaan, waar horroracts het publiek vermaken. Cat (Eva Mendes) leert haar de kneepjes van het vak. Bones draagt zijn steentje bij door huizen te strippen voor koper, maar wordt tegengewerkt door Bully (Matt Smith) die Lost River als het zijne heeft geclaimd. Saoirse Ronan vult de cast aan als overbuurmeisje Rat, de enige vriendin van Bones in de verder verlaten buurt.

Gosling kreeg het idee voor Lost River toen hij jaren geleden de politieke thriller Ides of March maakte. Die film werd gedeeltelijk in Detroit geschoten en Gosling raakte gefascineerd door de sfeer van de stad. Ooit het epicentrum van Motown en de autoindustrie, nu vooral een verlaten spookstad. De toenmalig Canadese acteur kocht een camera, fotografeerde de verlaten gebouwen en begon een scenario uit te werken.

Het scenario van Lost River is vrij persoonlijk. Ryan Gosling groeide op in een klein stadje, vlakbij een rivier. Die rivier bleek kunstmatig te zijn aangelegd op een plek waar eerst een stad stond, om zo goederen op boten te kunnen transporteren. De setting uit de film is dus rechtstreeks overgenomen uit Goslings jeugd, met tevens een ondergelopen stad waar een weg recht het water in leidt. Gosling laat een vloek rusten op de stad, wellicht een metafoor voor zijn jeugd. Ook Matt Smith lijkt sprekend op de regisseur in jongere jaren. Volgens Gosling toeval, maar Lost River is meer dan een verzameling losse, kleurrijke, sfeervolle plaatjes.

Geïnspireerd door jaren '80 fantasyfilms, David Lynch (Mulholland Dr.), Nicolas Winding Refn (Drive) en de stad Detroit zette Gosling zijn project op. Hij vroeg advies aan Nicolas Winding Refn wiens invloed (dreigende scènes zonder veel dialoog, neonlichten, surrealisme en synthesizersounds) sterk terug is te zien. Ook Guillermo Del Toro werd gebruikt als klankbord en de meer macabere scènes in de film, zoals de bloederige nachttent, zijn ongetwijfeld aan hem toe te schrijven.

De geciteerde recensies wekken de indruk dat Lost River saai is. Als Lost River iets niet is, dan is het wel saai. De film zit vol met surrealistische scènes die bij tijd en wijlen prachtig geschoten zijn, zoals de date/dansscène in een afgelegen fabriek of enkele optredens in de nachtclub. Het tempo van de film is vrij hoog en ik moest denken aan Droomvlucht in de Efteling: een vrij aangename ervaring waar verder niet per se een touw aan vast te knopen is.

Kijk, Lost River is nou niet een heel logische film, maar probeert dit ook niet te zijn. Juist in alle trage arthouse cinema - dat mooi kan zijn hoor, maar daar voel ik me soms wel wat 'absent-minded' - is Lost River een verademing met prachtige, kleurrijke beelden en een prima dosis spanning. Soms is de film wel erg serieus en kan wat humor geen kwaad, maar in een half ondergelopen stad weet Gosling zijn hoofd boven water te houden.

Lost River en met name Gosling kent eerder andere problemen. De film, halverwege de productie aangeschaft door Warner Bros, is nauwelijks vertoond. In Amerika kende de film een zeer gelimiteerde release en in Nederland draaide de film slechts de afgelopen week - één week dus - in de filmhuizen. De eerder genoemde recensies hebben daar wellicht aan bijgedragen. Geld is echter niet onbelangrijk in de filmindustrie, om er maar eens een understatement uit te gooien, en het is de vraag wat Gosling moet doen om een nieuw project van de grond te krijgen. Wellicht dat hij eerst weer wat gaat acteren, iets dat hem vooralsnog geen windeieren heeft gelegd.

Gosling heeft al gezegd dat hij zich niet laat ontmoedigen door de critici en zegt zo weer een film te regisseren. Als hij dan iets meer structuur in de film aanbrengt en dezelfde cinematografie behoudt, kan dat wel eens een hele goede film worden.

Timbuktu

★★★★

In Timboektoe ontstaat een terreurregime nadat Jihadisten de stad bezetten en de sharia invoeren. Vrouwen moeten een sluier dragen en handschoenen aan. Muziek en voetbal zijn verboden. Hoofdpersoon Kidane bevindt zich op veilige afstand in de woestijn, samen met zijn vrouw Satima en hun dochtertje Toya. Het gezinnetje leeft een relatief vredig bestaan, totdat ook Kidane in aanraking komt met de bizarre, nieuwe Islamitische wetten.

Timbuktu draait om de onderdrukking en het geweld. Ondanks sterke rollen over de gehele linie ligt de focus niet op het persoonlijke drama. Uitzondering is de prachtige scène waarin Kidane aan de leider van de Jihadstrijders probeert uit te leggen wat hij heeft gedaan. Ook de montage, die maar blijft schakelen tussen Kidane's gezin en Timbuktu, houdt de kijker op afstand.

De Jihadisten leggen de meest idiote straffen op uit naam van Allah of de Profeet. Je ziet de twijfel wanneer ze iemand oppakken die een lofzang aan Allah brengt. Zelfs de lokale imam, die wordt gerespecteerd door de Jihadstrijders, weet uiteindelijk niet door te dringen tot de simplistische geesten van de soldaten. Fundamentalisten zonder verborgen agenda blijken onvermurwbaar.

Een gevoel van machteloosheid bekruipt je. Dit gevoel wordt steeds meer versterkt naarmate de vonnissen elkaar opvolgen en steeds meer geweld wordt getoond. Gewelddadige scènes worden gevolgd door shots van de dorre, droge woestijn die lijken te zeggen: 'Hier gaat nooit iets veranderen.' Uiteindelijk is Timboektoe overigens bevrijd van de Jihadisten, maar elders zijn dit soort praktijken natuurlijk aan de orde van de dag, waardoor de film relevant is.

Timbuktu is bijzonder aangrijpend door dit overweldigende gevoel van machteloosheid. En deprimerend ook, want hoop wordt onherroepelijk de nek om gedraaid. Terwijl mensen zweepslagen krijgen of gestenigd worden is er geen protagonist die ze komt redden. We kunnen alleen maar toekijken en de trieste werkelijkheid aanschouwen.

I Origins

★★★★

I Origins is een hedendaags drama dat de grenzen tussen wetenschap en spiritualiteit verkent. Dat het verhaal soms onverwachte wendingen neemt die niet altijd even logisch zijn, kan je zien als stijlkeuze of misser.

We ontmoeten PhD student Ian (Michael Pitt) die op het balkon van een Halloweenfeestje de ogen fotografeert van een gemaskerde vrouw. Ze hebben seks, totdat Ian vraagt of ze hier geen spijt van gaat krijgen. Ian is een beetje een nerd en heeft het nog niet helemaal begrepen. Zij bedenkt dat ze hier waarschijnlijk spijt van gaat krijgen. Hij blijft alleen achter.

Ian's fascinatie met ogen zien we terug in zijn foto's en zijn werk. Hij onderzoekt de evolutie van het oog, om zo een creationistische theorie van een intelligente ontwerper (lees: God) te ontkrachten. Het oog zou namelijk te complex zijn om evolutionair tot stand te komen, ergo God. Beetje kort door de bocht, maar daar zijn creationisten ook niet vies van. Ian's intelligente, charmante stagiaire Karen (Brit Marling) staat hem bij en al snel vormen ze een hecht koppeltje labratten.

Ian gelooft in harde data en feiten, zo vertelt hij ons, maar laat zich van de wijs brengen door Sofi (Astrid Bergès-Frisbey). Ian voelt zich aangetrokken tot de mysterieuze, tamelijk kindse Sofi die claimt een zesde zintuig voor de spirituele wereld te hebben. Ze vormen een onwaarschijnlijk koppel dat al snel in de clinch ligt over fundamentele zaken. Spiritualiteit en wetenschap laten zich nu eenmaal niet zo makkelijk combineren.

De (al dan niet schijnbare) discrepantie tussen spiritualiteit en wetenschap vormt de leidraad van de film. Interessant daarbij is dat deze discrepantie zich binnen Ian ook af speelt. Een wetenschapper die een wetenschappelijke ontdekking doet is verhaaltechnisch gezien niet erg interessant. I Origins boeit pas op het moment dat Ian langzaam de wetenschappelijke benadering los laat en ruimte biedt aan niet-wetenschappelijke theorieën. Daarmee begeeft de film zich ook op glad en soms pretentieus ijs, hetgeen sommigen tegen het zere wetenschappelijke been zal stoten. Ik vond de film zelf echter intrigerend genoeg om me er niet aan te storen.

De vorige film van regisseur Mark Cahill, Another Earth, had net als deze film een hedendaagse setting met een kleine sci-fi twist, namelijk een tweede planeet Aarde die identiek is aan de onze. De twist hier ga ik niet verraden, daarvoor moet je echt de film zien, maar Cahill weet op dezelfde manier de kijker te fascineren met een realiteit die net even afwijkt van de onze.

Jimi: All Is By My Side

★★

Gedurende Jimi: All Is By My Side periode zien we de introverte, vrij saaie Jimi die houdt van science fiction en warrige taal. Niet erg inspirerend. Niet erg interessant.

Jimi Hendrix (Outkastzanger Andre '3000' Benjamin) is een gitaarlegende, maar blijkt niet echt een persoonlijkheid off stage. Hij bazelt wat over science fiction boekjes en lijkt weinig geïnteresseerd in de wereld om hem heen. Model Linda Keith (Imogen Poots) leidt Jimi uit New Yorkse nachtclubs en stationeert hem in Londen, manager Chas Chandler (Andrew Buckley) leidt Jimi naar zijn befaamde optreden in Monterey en groupie/vriendin Kathy Etchingham (Hayley Atwell) leidt Jimi naar de Filistijnen.

Jimi Hendrix wordt geleefd en besluit nauwelijks iets zelf. De veelal rokerige scènes in donkere kroegen en studio's inspireren ook niet. Het is daardoor lastig om sympathie te hebben voor de protagonist, precies omdat hij niets wil en besluiteloos is. En omdat er ook niet echt sprake is van een verhaal, maar meer van losse scènes - die overigens soms echt nergens op slaan, zoals het optreden met Eric Clapton of Jimi's woedeuitbarsting in de kroeg - kent de film nauwelijks een spanningsboog. De film kent echter meer problemen.

Regisseur en schrijver John Ridley die ook het scenario voor 12 Years A Slave schreef, kreeg niet de rechten van de muziek van Jimi Hendrix, met als gevolg dat we dus geen enkel nummer van Jimi Hendrix horen. En dat in een film over Jimi Hendrix in een periode dat hij al 3 hits heeft. Onder andere Hey Joe. In plaats daarvan speelt hij covers van o.a. The Beatles.

Ander probleem is de hoofdrolspeler. Benjamin speelt Jimi bijzonder geloofwaardig, inclusief zijn houding en manier van praten, maar hij kan simpelweg geen gitaar spelen. Elke keer dat we Benjamin zien spelen - en dat is best vaak - speelt hij dus niet echt. En dat valt nogal op, want het gitaarspel dat je hoort komt dus totaal niet overeen met de beelden die je ziet. Als gitarist - en je verwacht dat meer gitaristen dit gaan zien - is dat nogal storend.

Jimi: All Is By My Side (wat een rare titel trouwens) heeft zodoende teveel mankementen die je beletten om lekker in de film te zitten. Het idee om een biopic te maken van iemand voordat hij bekend wordt, is een gewaagd idee, en hier pakt het niet lekker uit. Grootste boosdoeners zijn een gebrek aan herkenbare momenten voor Hendrix-fans en weinig sympathieke personages voor filmfans.

Jupiter Ascending

★★

Na Cloud Atlas storten de Wachowski siblings zich op een nieuw intergalactisch avontuur. Opnieuw veel spektakel en een lading special effects, maar helaas ook een dun verhaal en weinig interessante personages.

Jupiter Ascending is de nieuwe sci-fi creatie van Andy en Lana Wachowski. Het begint er echter steeds meer op te lijken dat na het succes van The Matrix de Wachowiski's niet in staat zijn nog een fatsoenlijke film af te leveren.

The Matrix moest het al niet hebben van zijn hoofdpersoon en Keanu Reeves speelt in principe zonder emotie of gezichtsuitdrukking. Toch was de hele opzet van de film briljant. En dan natuurlijk met name het verhaal, actiescènes, setting en choreografie. Omdat types als Morpheus en Agent Smith tot de verbeelding spraken, viel het gebrek aan een geloofwaardige hoofdpersoon niet zo op.

In Jupiter Ascending is het eigenlijk net andersom. Hoofdpersoon Jupiter (Mila Kunis) heeft simpelweg een kutleven, blijkt stiekem de Aarde geërfd te hebben en lijkt rechtstreeks uit een sprookje te komen. Totaal ongeloofwaardig, maar Mila Kunis weet er met haar charme nog wat van te maken. Ondanks het feit dat je eigenlijk niks weet over Jupiter (vader dood, kutleven, 'I hate my life' - dat is het) voel je toch met haar mee.

De rest van de cast kent minder succes. Zij worden zo hier en daar losjes voorzien van een achtergrondverhaal, maar zijn en blijven statische karakters. Zo redt lycantant Caine Wise (Channing Tatum) Jupiter van de dood, informeert Stinger (Sean Bean) haar over de 'echte' situatie op Aarde - een situatie die overigens verdacht veel op die in The Matrix lijkt - en is Balem Abrasax (Eddie Redmayne met stemproblemen) haar aartsvijand.

Terwijl Jupiter vrijwel hulpeloos het eerste uur van de film beleeft, wordt de kijker op de hoogte gebracht van wat er zoal in het universum gaande is. De familie Abrasax waar Lord Balem deel van uitmaakt, is een belangrijke dynastie en handelt in een goedje om mensen eeuwig te laten leven. Het goedje wordt overigens niet bepaald op ethische wijze verkregen en aan Jupiter de taak om deze wanpraktijken op te schorten.

Hier en daar kent Jupiter Ascending fijne scènes, zoals het diner dat Jupiter met charmeur Titus Abraxas (Douglas Booth) heeft. Of de scène met diens zus Kalique (Tuppence Middleton) die de handelswaar van haar dynastie demonstreert.

De Wachowski's hebben hun fantasie de vrije loop gelaten en een gigantisch aantal wezens, sets, planeten, rassen en samenlevingen gecreëerd. Dit alles is zoals je mag verwachten fraai vormgegeven, maar net als in Cloud Atlas komen de regisseurs in tijdnood. De hele reutemeteut aan aliens leidt eerder af dan het iets toevoegt, waardoor de essentie van de film niet naar een hoger plan getild wordt.