Take Shelter

Genre: Drama (120 min.)
Met: Michael Shannon, Jessica Chastain & Shea Whigham
Regie: Jeff Nichols
Waardering: 3.5 / 5

Curtis (Shannon) werkt als opzichter bij een bouwbedrijf. Hij boort gaten samen met zijn maatje en tevens collega Dewart (Whigham). Dewart houdt er een eigenaardige relatie met zijn vrouw op na. Ze zijn op zoek naar een partner voor een trio, hetgeen Curtis maar vreemd vindt. Ik ook trouwens, maar ieder zo z'n ding. Dewart lijkt als verklaring te geven dat je toch wat moet en dat Curtis maar makkelijk praten heeft, want hij heeft alles immers voor elkaar. Dewart heeft gelijk. Curtis en zijn vrouw Samantha (Chastain) voeden met veel zorg en liefde hun dove kindje Hannah op. Ze hebben niets te klagen over financiën, hebben een mooi huis, een leuke hond en regelmatig vrienden over de vloer. Curtis moet af en toe overwerken en dat levert soms wat spanning op, maar het is goed aan Samantha en Curtis af te zien dat ze een heel geslaagd huwelijk hebben.

Alles lijkt koek en ei, maar daar gaat spoedig verandering in komen. Curtis krijgt hallucinaties, nachtmerries en angstaanvallen. Hallucinaties zijn er in de vorm van apocalyptische denkbeelden waarbij er een enorme storm op komst is. In zijn nachtmerries veranderen zijn dierbaren in psychopaten en doen hem en zijn familie wat aan en het resultaat is dat hij overdag paniek- en angstaanvallen krijgt. Het gaat van kwaad tot erger en Take Shelter beschrijft de langzame teloorgang van een man met de nodige psychische problemen. Ook zijn vrouw en schattige dochter worden daarbij niet ontzien en het effect van Curtis op zowel hemzelf als zijn familie wordt treffend in beeld gebracht. De dromen zijn echt griezelig en het verschil tussen realiteit en apocalyptische fantasie is voor Curtis niet meer duidelijk. Voor de kijker geldt dat overigens ook.

Take Shelter verfilmd erg mooi alle problemen die Curtis zich onbewust op de hals haalt, maar weet voornamelijk op het einde niet te overtuigen. Ik zal het einde uiteraard niet verklappen, maar wat ik juist zo geloofwaardig aan de hele film vond, namelijk de uitwerking van Curtis' problemen, gaat in het laatste gedeelte van de film verloren. Zeker de laatste scène is ronduit vreemd, ergens wel toepasselijk, maar het einde kon mij persoonlijk niet zo bekoren. Ook is de film behoorlijk traag en het was best mogelijk geweest om dit meeslepende drama in kortere tijd te vertellen.

Ik hink dus, net als Curtis, een beetje op twee gedachten. De echt goede verfilming, met dito acteerwerk van zowel Shannen als Chastain, van Curtis die op een gegeven moment echt alle realiteitszin en elke vorm van logica is verloren, is indrukwekkend. Het is een meeslepend en spannend verhaal, ondanks het feit dat er maar zeer sporadisch iets gebeurd. Er hangt constant een onrustige sfeer en je bent nooit honderd procent zeker over wat nu de realiteit is en wat niet. Deze aspecten van de film verdienen respect en waardering, want ik vond dat een film als We Need To Talk About Kevin hier de plank behoorlijk mis sloeg. Het slot van de film vond ik echter minder indrukwekkend, iets te traag en niet erg geloofwaardig. 

De vraag is voor wie Curtis eigenlijk bang is. Voor het einde van de wereld of voor zichzelf? Na verloop van tijd is er reden om bang te zijn voor beiden. Zijn vrouw geeft hem echter niet op en is immer begripvol, een rol die Chastain ook al in The Tree of Life vertolkte. Curtis weet waar hij last van heeft, want zijn moeder heeft het ook. Het feit dat hij bewust is van zijn eigen aandoening geeft een extra dimensie aan de film. Take Shelter is een prima film, is bij vlagen indrukwekkend en heeft zo zijn charmes, maar mist toch tenslotte dat laatste stukje overtuigingskracht. 

A Dangerous Method

Genre: Drama (99 min.)
Met: Keira Knightley, Michael Fassbender, Viggo Mortensen & Vincent Cassel
Regie: David Cronenburg
Waardering: 4 / 5

In 1896, nadat Freud met hypnose had geëxperimenteerd, maar niet onder de indruk was van de resultaten, begon Freud een eigen theorie op te stellen die hij `psychoanalyse' noemde. De term `psychotherapie' was 50 jaar eerder uitgevonden en rond de eeuwwisseling bedenkt Freud een theorie die hem zowel in zijn tijd als na zijn dood beroemd zou maken. Freud's psychoanalyse is uiteindelijk de basis geworden voor individuele verbale psychotherapie, hetgeen tegenwoordig in allerlei vormen wordt gegeven. Een beroemde volger van Freud's psychotherapie was Jung, zelf ook psychiater. Hij paste ook veelvuldig Freud's theorie toe, met succes overigens, maar krijgt later in zijn leven kritiek op Freud. A Dangerous Method verfilmd haarscherp de problemen die Jung en Freud met zowel elkaar als hun patiënten hebben.

In het kort komt Freud's theorie erop neer dat al het menselijk gedrag wordt bepaald door driften, waarvan wij ons niet bewust zijn. Bewustwording van deze driften stuit op verzet van ons onderbewustzijn en wanneer ons bewustzijn en onderbewustzijn met elkaar conflicteren dan kunnen er mentale problemen, zoals psychose, neurose en depressie ontstaan. Deze problemen kunnen vervolgens alleen worden verholpen door het onderbewuste (de driften) kenbaar te maken aan het bewustzijn, mits onder deskundige begeleiding. Interessant is dat volgens Freud de driften puur van seksuele aard zijn en dat verstoring tijdens het doorlopen van de verschillende seksuele fases tijdens de groei ervoor zorgt dat er op latere leeftijd mentale problemen ontstaan. Daarover later nog iets meer.

Niet Freud, maar Jung speelt de hoofdrol in dit drama. Wanneer de Russische Sabina Spielrein (Knightley) in een psychiatrische inrichting in Zürich terecht komt is haar behandelend psychiater Carl Jung (Fassbender). De ontzettend neurotische Speilrein - sterk gespeeld door Keira Knightley, die zich goed thuis lijkt te voelen in kostuumdrama's - blijkt niet alleen goed te reageren op psychoanalyse, maar heeft ook zelf de nodige aanleg voor het vak als psychiater. Tijdens haar behandeling, die vrij uitvoerig wordt verfilmd, heeft Jung ook ontmoetingen met Freud, zijn idool en leermeester. Tijdens deze ontmoetingen, die soms dagen duren, discussiëren Freud en Jung over psychoanalyse. Freud en Jung worden vrienden, delen informatie over patiënten, maar sprake van gelijkheid is er nooit. Freud zal dat ook niet toelaten. Freud's theorie, zijn autoriteit en grote overtuigingskracht, in eerste instantie de redenen voor het ontstaan van de vriendschap, blijkt al snel ook een gevaar te vormen voor hun vriendschap. Jung kan zich niet altijd vinden in Freud's verklaringen en kan maar niet begrijpen dat Freud louter en alleen seksualiteit wil gebruiken in zijn verklaringen. 

Freud, onherkenbaar goed gespeeld door Viggo Mortensen, is toch het meest indrukwekkende karakter in de film. Het personage wordt fenomenaal vertolkt en de serene, kettingrokende psychiater is absoluut onverstoorbaar. In elke scène rookt Freud een sigaar. Naar eigen zeggen om zo andere verslavingen - voornamelijk seks - te onderdrukken. Zijn eerste antwoord is altijd "Hmm", terwijl hij de sigaar die altijd aanwezig is in zijn hand nog eens aan zijn mond zet. Een trekje later volgt het academisch verantwoorde antwoord, haast monotoon uitgesproken met een autoriteit waar Jezus bang van zou worden. Het succes van zijn theorie heeft hem niet ongemoeid gelaten. Eventuele kritieken doet Freud dan ook af als onwetenschappelijk, omdat ze niet zijn gefundeerd in het volgens Freud niet te ontkennen beginsel van seksuele driften. Zo'n 30 jaar later zal uitgerekend in Wenen, de woonplaats van Freud, een beweging opstaan die Freud's theorie als het schoolvoorbeeld ziet van een niet-wetenschappelijke theorie.

Ook Fassbender's personage is een intrigerende man. Jung is enerzijds gereserveerd, kritisch en leeft voor zijn vak, maar anderzijds is hij ook saai, makkelijk beïnvloedbaar en neemt hij het niet zo nauw met ethiek. Jung kan niet akkoord gaan met slechts één verklaring voor allerlei psychoproblematiek, maar kan ook niet ontkennen dat Freud bijna altijd gelijk lijkt te hebben. Jung wordt gepresenteerd als een twijfelaar en anderen spelen daar op in. Spielrein begint steeds meer van haar behandelend arts te eisen en ook een andere patiënt, Otto Gross (Cassel), heeft met een briljant betoog aangaande seksualiteit weer hele andere effecten op Jung. Niet alleen de relatie tussen Jung en Freud, maar ook die tussen Spielrein en Jung komt steeds verder onder druk te staan. Deze relaties zijn extra interessant omdat alle drie de personages zo verschillend zijn, maar tegelijkertijd op zoek zijn naar de oorzaken van allerlei psychologisch problemen. 

De rijke historie van de psychologie en de interessante karakters van Jung en Freud worden in deze film prachtig weergegeven. Veel dialogen, theorieën en mooie uitspraken passeren de revue en maken de intenties van de hoofdpersonen duidelijk. Dit historisch correcte drama is daarnaast goed te volgen en niet vaak zie je zulke goede acteurs in één film die ook nog eens volop de ruimte krijgen om hun talenten te benutten. Mortensen steelt, zoals vaker, de show, maar hij wordt op de voet gevolgd door Knightley en Fassbender. A Dangerous Method is uiteraard verplicht voer voor de verzorgers van de geest, maar ook andere disciplines moet deze film aan kunnen spreken. Als je enigszins interesse hebt in psychologie, historie of intellectuele drama's dan moet je deze zeker even bekijken. Ik vond 'em top.