A Separation

Genre: Drama (123 min.)
Met: Peyman Moadi, Leila Hatami, Sareh Bayat & Shahab Hosseini
Regie: Asghar Farhadi
Waardering: 4.5 / 5

Soms zijn er films waarin je de personages op hooguit een enkele ongeloofwaardige handeling kan betrappen. Films als Cell 211. Of The Sunset Limited. De acteurs gaan zo op in hun personage dat er een natuurlijke symbiose ontstaat. De karakters behoeven geen uitgebreide beschrijving, geen voice-over - toch een zwaktebod wat mij betreft - en geen inleidend verhaal. Hun achtergronden worden niet verteld en hun motieven zijn in eerste instantie niet meteen duidelijk, maar al vanaf de eerste scène heb je het gevoel dat je de personages kent. Zo ook in A Separation. 

De film opent met een rechtszaak. A Separation is een Iraanse film en daar verlopen rechtszaken wat anders dan wij gewend zijn. Dat geldt overigens niet alleen voor rechtszaken, zoals de meesten wel zullen begrijpen. In een licht chaotische hoorzitting wordt in één oogopslag duidelijk hoe de verhoudingen liggen. Een echtpaar, bestaande uit manlief Nader (Moadi) en vrouwlief Simin (Hatami), hebben ruzie gekregen en zij wil van hem scheiden. De reden is dat ze vroeger wilden vertrekken uit Iran om hun dochter zo een goed leven te schenken, maar nu de vader van Nader Alzheimer heeft gekregen wil Nader niet meer vertrekken. Er zijn geen verpleegtehuizen, denk ik. De rechter vindt het argument niet goed genoeg, er is immers geen overspel gepleegd of sprake van huiselijk geweld, en weigert de echtscheidingsaanvraag. Pas als ze beiden instemmen met een scheiding geeft de rechter ze toestemming. In Nederland ondenkbaar, maar aan de andere kant niet zo vreemd, want net als dat je een goede reden moet hebben om met elkaar te trouwen lijkt het me ook niet meer dan logisch dat je ook een goede reden moet hebben om van elkaar te scheiden. 

Deze rechtszaak is op zichzelf dilemma genoeg voor een film, maar er gebeurt meer. Simin scheidt van Nader en Nader huurt een werkster / verpleegster in, Razieh (Bayat), om overdag voor zijn vader te zorgen. Deze werkster is, in tegenstelling tot Simin en Nader, streng gelovig en heeft daardoor allerlei problemen met Naders vader. Ze mag hem bijvoorbeeld niet wassen en dient eerst een religieuze hotline te bellen om te kijken welke handelingen ze wel en niet mag verrichten bij een demente man. De film stroomt over van dit soort details die heel mooi de verschillen tussen onze cultuur en de Iraanse cultuur illustreren. Niet dat Nederland nog veel cultuur heeft wat mij betreft, maar dat terzijde. 

Na een incident op Raziehs derde werkdag spant ze een rechtszaak aan tegen Nader. Ook Raziehs man, heethoofd Hojjat (Hosseini), is betrokken bij de aanklacht en de strijd tussen twee gezinnen barst los. Enerzijds zijn er Simin en Nader die tegenstrijdige belangen hebben wanneer het gaat om hun dochter en de aanklacht. Zo wil Simin koste wat het kost uit Iran vertrekken en bloedgeld - een soort schikking - betalen. Zonder haar dochter wil ze echter niet vertrekken. Nader wil eigenlijk ook wel weg, maar kan hij het niet over zijn hart verkrijgen zijn vader achter te laten en iets te bekennen waarvan hij niet zeker weet dat hij het heeft gedaan. Anderzijds zijn er Razieh en Hojjat tussen wie het ook verre van koek en ei is. Die hebben niet alles in kannen en kruiken, om er maar eens een semi-Perzische uitspraak doorheen te gooien. A Separation is dan ook een film die op meerdere lagen in het verhaal haar naam eer aan doet.

En eer, daar draait het allemaal om. Eer is een big issue. Termen als bloedgeld, bloedwraak en familie hebben betekenis in Iran. Hier is dat minder. Mensen maken misschien voor ons onbegrijpelijke keuzes, veel van ons zouden zo'n vader met Alzheimer in een verpleegtehuis dumpen, maar de film weet alles zo te brengen dat je de weloverwogen keuzes van de personages toch snapt. En dat is knap, want ondanks het feit dat we te maken hebben met tenminste één tamelijk westerse familie, is het niet zo dat alle dialogen en handelingen voor westerlingen vanzelfsprekend zijn. Verre van, want de cultuur is niet te vergelijken. Maar ergens kan je toch begrip opbrengen voor bijna elk personage. Dat vond ik misschien nog wel het mooiste aan de film. Een soort van universele empathie.

Uitstekend acteerwerk, veel details en een interessant verhaal maken A Separation een genot om te zien. Juist omdat heel veel dingen voor iedereen herkenbaar zijn vallen de cultuurverschillen extra op. Iran is voor teveel van ons een schurkenstaat die de wereld nog eens naar de maan helpt met een kernoorlog, terwijl verreweg de meeste Iraniërs zullen zijn als de mensen in deze film. De film vermijdt dan ook een veroordeling, in dubbel opzicht, en kiest geen zijde. Het is aan onszelf om te beslissen hoe je met deze menselijke problemen omgaat, want universele problemen overstijgen cultuur. Met die gedachte in het achterhoofd kan ik iedereen aanraden deze film te gaan zien en heerlijk te genieten van een prachtig drama.