Beyond Sleep

★★★★

Een mooie filmervaring is het: Beyond Sleep, de verfilming van het boek Nooit Meer Slapen van W.F. Hermans. Als kijker ben je van dichtbij getuige van de toenemende waanzin van de jonge geoloog Alfred, die het werk van z'n overleden vader wilt voortzetten in het noorden van Noorwegen.

Freud zou wel raad weten met de dromen van Alfred. De droom waarin zijn vader hem verstikt is nog te doen, maar degene waarin een reusachtige naakte vrouw hem doodslaat alsof hij een mug is? Als kijker weet je niet altijd wat er nou precies gebeurt of hoe je de dromen, laat staan de realiteit, moet duiden. Ondanks wellicht een gebrek aan psychoanalytische vaardigheden zal de kijker de schoonheid van de beelden wel opvallen. Kan ook bijna niet anders in dit prachtige Noorse berggebied.

Samen met de Noren Arne, Mikkelsen en Qvigstad dwaalt Alfred door Noorwegen op zoek naar onderbouwing voor zijn theorie dat de meren in Noorwegen niet door de ijstijd, maar door meteorietinslagen zijn veroorzaakt. De theorie is echter slechts een excuus om Alfred in een ongerepte omgeving vol muggen te plaatsen. Beyond Sleep gaat namelijk om Alfred zoals Tirza om Gijs Scholten van Aschat's Jörgen ging.

Reinout Scholten van Aschat, Gijs' zoon, speelt de getergde Alfred. Getergd, omdat hij zijn vader niet kende, maar wel de druk van diens wetenschappelijke erfenis voelt. Getergd ook, omdat niemand zijn (en zijn vaders) theorie serieus neemt. En getergd door de muggen die eeuwig lijken te zoemen, de bergen waar hij vanaf glijdt, het water waar hij constant in pleurt. De kwelling die de Noorse woestenij vormt voor de slecht voorbereidde, jonge Nederlander heeft zo z'n consequenties: Alfred gaat steeds meer in zichzelf praten en krijgt last van waanbeelden.

Ook wij maken onderdeel uit van Alfred's beleving. Het levert mooie, zij het incoherente beelden op die niet altijd goed te plaatsen zijn, zowel qua tijd als ruimte. Ze sluiten echter wel goed aan bij Alfred's gemoedstoestand. Want wat is nu nog de realiteit? Alles wat we zien, tot en met de gangbare theorie dat de ijstijd de meren heeft gevormd, bevindt zich op los zand, waardoor het publiek langzaam alle houvast wordt ontnomen.